“`html
Rusya’nın Gaz Akışını Durdurması: Türkiye Üzerindeki Etkileri ve Enerji Dinamikleri
Pelin Ülker
Rusya’nın Ukrayna üzerinden Avrupa’ya olan doğal gaz akışını durdurmasının Türkiye üzerindeki olası etkileri neler? Türkiye’nin Suriye politikası enerji sevkiyatında yeni riskler doğurabilir mi? Bu sorular, enerji politikaları bakımından büyük önem taşıyor.
Yeni yıl itibarıyla Rusya’nın Avrupa’ya ulaştırılan doğal gazın akışını durdurmasıyla birlikte, enerji arzı üzerine tartışmalar yeniden alevlendi. Rusya, 2024 yılı sonlarında Ukrayna ile imzalanan transit sözleşmenin süresini uzatmayacağını ilan etti. Bu durum, Türkiye’nin TürkAkım boru hattı ile gaz sevkiyatında tek alternatif güzergah olarak öne çıkmasına neden oldu.
Ancak DW Türkçe’ye açıklama yapan enerji uzmanları, TürkAkım’ın mevcut durumu itibarıyla Ukrayna’dan kesilen gazı telafi etmesinin kolay olmayacağını belirtiyor. Bu durum, Türkiye’nin doğrudan etkilenmesine pek ihtimal vermiyor.
Buna karşın, piyasalardaki doğal gaz fiyatlarındaki olası artış Türkiye’ye negatif etkiler yaratabilir. Ayrıca uzmanlar, Türkiye’nin Suriye politikalarının, doğalgaz alımında önemli olan Rusya ve İran ile gerginlik yaratabileceğine dikkat çekiyor.
AKP Döneminde Avrupa Piyasasına Bağlanan Fiyatlar
Necdet Pamir, Türkiye’nin son dönemde Rusya’dan alınan doğal gazın fiyatlandırma modelini değiştirdiğini ve bu modelin petrol ürünlerine endeksli olmaktan çıkarak, ağırlıklı olarak TTF endeksli hale geldiğini söylüyor. TTF, Hollanda merkezli bir sanal doğal gaz ticaret noktasıdır.
Pamir, “Bu değişimle birlikte Avrupa’daki spot piyasa fiyatlarının Türkiye üzerindeki etkisi artmaktadır. TTF endeksindeki herhangi bir artış, Türkiye’nin Mavi Akım ve TürkAkım’dan alınan gazın maliyetlerini yükseltecektir. Çünkü kontratlarımız artık yüzde 70 TTF, yüzde 30 petrol ürünlerine endeksli şekilde düzenlenmiştir. Bu da Türkiye’yi Rus gazını pahalı bir şekilde almak zorunda bırakıyor” ifadesini kullanıyor.
Öte yandan, sert bir kış beklentisi nedeni ile fiyatların kısa vadede yükselmesi muhtemel gözüküyor. Pamir, uluslararası gelişmelerin enerji pazarını nasıl etkileyeceğinden de bahsediyor. Özellikle Trump yönetiminin göreve gelmesiyle batı ile Rusya arasındaki ilişkilerin düzelmesi, Kuzey Akım 1 ve 2’nin yeniden hayata geçmesini sağlayabilir, bu da fiyatların düşmesine neden olabilir.
Suriye Politikası: Dengesiz Bir Durum Mu?
Türkiye’nin enerji alanında Rusya’ya olan bağımlılığı, hâlihazırda bir sorun haline gelmiş durumda. Necdet Pamir, Türkiye’nin Rusya’ya önemli bir doğal gaz borcu olduğunu ve bu borcun iktidar lehine nasıl ertelendiğini vurguluyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Soçi’de 4 Eylül 2023’te bir araya geldi.
Son zamanlarda Türkiye’nin Suriye’deki politikalarının, Rusya ve İran gibi doğal gaz tedarikçileri tarafından olumsuz karşılandığına işaret eden Pamir, şu uyarılarda bulunuyor: “Türkiye’nin bu denge politikası, sonuç olarak enerji jeopolitiğini olumsuz etkiliyor.”
TürkAkım’ın Rolü ve Gelecek Beklentileri
Şu anda Avrupa’da doğal gaz tedarikine yönelik herhangi bir kriz beklentisi yokken, soğuk hava koşulları dolayısıyla fiyatlarda artış yaşanması mümkündür. TürkAkım projesi ise, 2020 yılından beri Türkiye’ye ve Avrupa’nın doğusundaki ülkelere gaz sağlamak amacıyla faaliyettedir.
Necdet Pamir, Ukrayna üzerinden taşınan gaz miktarının yıllar içinde azalmasına dikkat çekerek, TürkAkım ve diğer alternatif hatların, Ukrayna’nın önemini zayıflattığını belirtiyor. Bugün itibarıyla, Ukrayna üzerinden taşınan Rus gazı miktarı 10-15 milyar metreküp civarındadır.
Pamir, “Rusya’nın gaz akışının durması Türkiye’nin önemini artırdığı yönündeki yorumlar yanıltıcı. TürkAkım’ın kapasitesi sınırlıdır ve yeni bir boru hattına ihtiyaç duyulmaktadır” diyor.
Fiyatlar Üzerine Etkiler ve İthalat Stratejileri
Fiyatların geleceği konusunda Pamir, piyasalarda yaşanan mevcut kesintinin büyük bir etki yaratmayacağını ancak mevcut durumun zaten kötü olduğunu ifade ediyor. Fiyatlardaki artışlar ise çoğunlukla psikolojik faktörlerden kaynaklanıyor; spekülasyonlar dolayısıyla yükseliş göstermektedir.
Türkiye’de doğalgaz fiyatlandırmaları, çeşitli ikili anlaşmalara dayalı olarak farklı formüllerle gerçekleştiriliyor. Doğal gaz ithalatı, Rusya, İran ve Azerbaycan’dan beş ana boru hattı ile yapılmaktadır. Ayrıca, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ithalatı da spot piyasalardan gerçekleştirilmektedir.
Sorunlar ve Beklentiler
BOTAŞ Gaz Alımı Eski Daire Başkanı Ali Arif Aktürk, Avrupa’ya yapılan gaz akışının durmasının Türkiye’yi doğrudan etkilemeyeceği düşüncesinde. Aktürk, “TürkAkım’daki kapasite tamamen dolu ve Ukrayna’dan gelen gaz miktarı Türkiye’nin kapasitesiyle örtüşmüyor” açıklamasında bulunuyor.
BOTAŞ Dörtyol Enerji Terminali
Aktürk, “Rusya’nın Ukrayna üzerinden kesilen gaz miktarı 14.5 milyar metreküp civarında ve bu durum Türkiye üzerinden ilave gaz akışına olanak tanımıyor” diyor. Fiyatların artışı, mevcut piyasa koşullarına ve spekülasyonlara bağlı olarak gerçekleşiyor, ancak Avrupa’daki yeraltı gaz depolarında beklenen seviyelerde önemli değişiklikler olursa fiyatlar yeniden yükselebilir.
Aktürk, “Kış mevsiminin sert geçmesi durumunda Şubat veya Mart aylarında artan talep, fiyatları etkileyebilir” diyerek durumu özetliyor.
“`
